Przewodnik po rozpuszczalnikach – wszystko, co trzeba wiedzieć o zakupie i użytkowaniu

Z tego wpisu dowiesz się:

• czym jest rozpuszczalnik,

• jakie rodzaje masz do wyboru,

• które przydadzą się do drobnych prac w domu,

• jak bezpiecznie używać rozpuszczalnika.

Co to jest rozpuszczalnik?

Rozpuszczalnik jest substancją, która przyczynia się do rozpuszczania jakichś związków, najczęściej w postaci stałej lub ciekłej, ale również gazowej. Rezultatem tego procesu jest powstanie roztworu mającego jednorodną, płynną strukturę.

Profesjonalne zastosowanie rozpuszczalników sprowadza się głównie do zakładów przemysłowych oraz firm budowlanych, w których ułatwia aplikację różnych powłok malarskich i lakierniczych. Na mniejszą skalę środek ten przyda się również w warsztacie każdego majsterkowicza. Z jego pomocą nie tylko wykonasz wiele prac remontowo-wykończeniowych w domu i jego okolicy, ale też skutecznie doczyścisz różne powierzchnie czy usuniesz z nich stare, łuszczące się warstwy farby. 

Czy rozpuszczalnik odtłuszcza? Niektóre preparaty z tej grupy wykazują takie działanie i mogą przydać się przy przygotowywaniu powierzchni do malowania – jest to np. benzyna ekstrakcyjna. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie sprawdzają się w tej roli. Należy to zatem sprawdzić przed użyciem.

Czy rozpuszczalnik i rozcieńczalnik to to samo?

Choć na pierwszy rzut oka nazwy wyglądają podobnie, w rzeczywistości cechują się innym działaniem. Rozcieńczalniki służą do zmniejszania lepkości płynu i jego konsystencji, podczas gdy rozpuszczalniki mają za zadanie rozpuścić jakąś substancję. W praktyce oba produkty mogą jednak spełniać podobną funkcję – umożliwić wygodną aplikację farby czy lakieru na daną powierzchnię i uzyskanie gładkiej powłoki malarskiej.

Warto wiedzieć

Każdy rozpuszczalnik jest jednocześnie rozcieńczalnikiem, ale nie każdy rozcieńczalnik może zostać nazwany rozpuszczalnikiem.

Rodzaje rozpuszczalników – przegląd

Konkretne zastosowanie rozpuszczalnika zależy od jego unikalnych właściwości. Do dyspozycji masz szeroką gamę produktów z tej kategorii, a na ich główny podział pod kątem budowy chemicznej składają się dwie grupy: organiczne i nieorganiczne.

Rozpuszczalnikami organicznymi są najczęściej węglowodory, czyli substancje zawierające wodór i węgiel. Do tej grupy zaliczają się m.in. alkohole, aldehydy, kwasy karboksylowe i estry. Za rozpuszczalniki nieorganiczne uznaje się te, które nie mają w składzie węgla, a zatem w szczególności wodę, ciekły azot, kwas siarkowy i amoniak.

Podziału rozpuszczalników można również dokonać w oparciu o własności chemiczne. Pod tym względem wyróżnia się:

• ciecze protonowe – zawierają kwaśne atomy wodoru, które odszczepiają protony, np. aldehydy, kwasy, alkohole,

• ciecze aprotonowe – są pozbawione kwaśnych atomów wodoru i tym samym ściągają do siebie protony, np. aceton, acetonitryl, dimetylosulfotlenek.

Najczęstsze zastosowania rozpuszczalników w domu i ogrodzie

Wybierasz rozpuszczalnik do domowego warsztatu? Dobrym wyborem okaże się tzw. rozpuszczalnik uniwersalny, który nadaje się do stosowania z większością farb. Z drugiej strony, ich skuteczność utrzymuje się zwykle na średnim poziomie i może okazać się niższa niż w przypadku produktów kompatybilnych z konkretnymi rodzajami farb czy lakierów. Jeśli zależy Ci na większej precyzji działania, rozejrzyj się za rozpuszczalnikiem ukierunkowanym na rozcieńczanie danego typu powłoki.

Załóżmy, że masz przed sobą malowanie domu. Jeśli zamierzasz użyć farby lateksowej, sprawa jest prosta – wystarczy woda pitna lub destylowana, aby nadać jej odpowiednią konsystencję czy zmyć ewentualne plamy. Jaki rozpuszczalnik do farb akrylowych okaże się najlepszym wyborem? W tym przypadku woda zadba o poprawę lepkości roboczej, a benzyna ekstrakcyjna pomoże doczyścić zabrudzenia.

Masz w planach pomalowanie metalowego obiektu (np. ogrodzenia), który znajduje się na zewnątrz? Wiele zależy tu od tego, jaki produkt wybierzesz. Jaki rozpuszczalnik do farby chlorokauczukowej może Ci się przydać? Największą skuteczność osiągniesz przy użyciu rozpuszczalnika chlorokauczukowego. Jeśli zdecydujesz się na sięgnięcie po emalię poliuretanową, lepszym wyborem będzie natomiast nitro lub specjalny rozpuszczalnik do wyrobów poliuretanowych. 

Warto też zwrócić szczególną uwagę na wybór odpowiedniego produktu do pracy z drewnem i środkami służącymi do jego malowania. Jaki rozpuszczalnik do drewnochronu możesz kupić, aby przydał się podczas zabezpieczania powierzchni tego materiału? Rozejrzyj się za produktem przeznaczonym do farb ftalowych (np. rozpuszczalnikiem karbamidowym), który znajdzie zastosowanie także w przypadku drewnochronu oraz emalii olejnych. Zamierzasz zastosować lakier na bazie żywicy syntetycznej? Jaki rozpuszczalnik wybrać w takiej sytuacji? Nie obędziesz się tu bez specjalnego produktu na bazie żywicy. Jeśli użyjesz emalii alkidowej, możesz natomiast postawić np. na benzynę lakową albo ksylen. 

Jak bezpiecznie stosować rozpuszczalnik?

Wiesz już, co to jest rozpuszczalnik i jak wybrać właściwy. Zanim jednak przystąpisz do pracy, zapoznaj się ze wskazówkami dotyczącymi bezpiecznej eksploatacji. Chociaż produktom z tej kategorii nie można odmówić praktyczności, to jednak zdecydowana większość z nich jest toksyczna i łatwopalna. 

To oznacza konieczność zastosowania pewnych środków ostrożności. Sprowadza się to głównie do założenia okularów, maseczki i rękawic, aby zminimalizować ryzyko podrażnienia oczu, dróg oddechowych i skóry. W szczególnych przypadkach, np. gdy chcesz zmyć zabrudzenia na rękach, należy kierować się wskazówkami umieszczonymi na opakowaniu konkretnego produktu.

Jak pozbyć się zapachu rozpuszczalnika?

Charakterystyczny, chemiczny zapach rozpuszczalnika może utrzymywać się przez długi czas, powodując przy tym takie objawy, jak ból głowy czy nudności. Z tego powodu zaleca się, aby stosować takie preparaty na zewnątrz lub dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Pomocne okażą się również neutralizatory zapachów.

Gdzie wylać rozpuszczalnik po pracy?

Warto mieć na uwadze to, że zużyty rozpuszczalnik jest środkiem niebezpiecznym dla środowiska. Tym samym nie można wylać go do zlewu czy na trawnik, gdyż grozi to poważnym w skutkach skażeniem. Zamiast tego oddaj preparat do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) lub Miejskiego Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (MPSZOK). Specjaliści zajmą się jego bezpieczną utylizacją.